استاد حوزه علمیه قم بر شناخت امام خمینی تاکید کرد و خطاب به طلاب و فضلا گفت: برای شناخت امام به رسانه های رسمی اکتفا نکنید بلکه مستقیم به سراغ منابع بروید و ببینید امام چه گفتند.

به گزارش مرجع ما به نقل از شفقنا، حجت الاسلام والمسلمین سروش محلاتی در مراسم هفتمین روز ارتحال آیت الله العظمی صانعی که به صورت مجازی برگزار شد، با اشاره به آیه ۳۹ سوره احزاب بیان داشت: قرآن کریم یکی از ویژگی های عالمان دین را ابلاغ رسالات الهی می داند.

او با بیان اینکه مسئولیت عالم دین، تبلیغ رسالت الهی است و غیر آن چیزی نیست، گفت: هرکس امر دیگری را با ابلاغ رسالت الهی آمیخته کند از مسیر رسالت خود فاصله گرفته است.

استاد حوزه علمیه قم، تبلیغ رسالت الهی را منوط به تحقق دو شرط اساسی دانست و گفت: شرط اول خشیت داشتن در برابر خداوند است و شرط دوم نفی خشیت از غیرخداست که هردو شرط هم عملی است.

او در تفسیر و شان نزول این آیه بیان کرد: ماجرا مربوط می شود به زید فرزندخوانده پیامبر(ص) که ازدواج کرد و بعد از مدتی از این ازدواج ناراحت بود. رسول اکرم(ص) تمام تلاش خود را برای تداوم این زوجیت به کار بست اما زید همسر خود را طلاق داد.

سروش محلاتی تصریح کرد: آنچه که اهمیت پیدا می کند این است که پیامبر اکرم(ص) وظیفه پیدا کرد با همسر زید ازدواج کند، امری که در سنت جاهلی غیرقابل قبول بود لذا انجام این کار در آن فضا و محیط کار سنگینی بود.

او با بیان اینکه پیامبر باید این سنت جاهلی را نه با گفتار بلکه با عمل خود از بین می برد، گفت: اگر کسی می خواهد پیشگام تبلیغ رسالت الهی باشد اول باید خودش به میدان بیاید، طعنه های مردم را تحمل کند و به جان بخرد و راه را باز کند، صرف نشستن و گفتن نیست.

استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: زمانی از آیت الله هاشمی رفسنجانی سئوال کردم که کدام نکته در بحث و درس امام برای شما ماندگار بود؟ ایشان گفتند: حدیثی که امام فرمودند و ما تابحال نشنیده بودیم: «ان الله یحب ان یوخذ برخصه». خداوند دوست دارد مردم از رخصت ها استفاده کنند همانطورکه دوست دارد به اوامرش اخذ شود.

او تصریح کرد: عالم دین باید بتواند این توازن را در همه احکام الهی نشان دهد تا حرج برداشته و مردم آزاد شوند.

سروش محلاتی در بخش دیگری از سخنان خود به فقاهت آیت الله العظمی صانعی اشاره کرد و گفت: مساله مهم این است که تفاوت در فقاهت و تفکر فقهی که بعدها در آراء و فتاوای ایشان خود را نشان داد از کجا شکل گرفت؟ مبدا ان کجا بود؟ برخی فکر می کنند این مربوط به سال های اخیر است و یا مربوط به فضاهای بیرونی است. اما مساله ریشه دارتر است.

او به ریشه این تفاوت و تمایز در فقاهت پرداخت و ابراز داشت: وقتی مجلس در سال ۱۳۵۹ شکل گرفت، حضرت امام ۶ نفر را به عنوان اعضای شورای نگهبان تعیین کردند که آیت الله صانعی یکی از آنها بود. سن او از همه فقهای دیگر کمتر بود. کسانی در آنجا حضور داشتند که در ردیف اساتید ایشان از نظر سوابق علمی در حوزه بود.

استاد حوزه علمیه از فضلا خواست مشروح مذاکرات شورای نگهبان از آغاز تاکنون را مطالعه کنند و ادامه داد: متاسفانه با اینکه ۴۰ سال بیشتر از انقلاب گذشته است، هنوز مشروح مذاکرات به صورت کامل در اختیار ما نیست بااینکه بارها و بارها به آنها تاکید کردند که مذاکراتتان را منتشر کنید، استدلال هایتان را ببینند.

او به عنوان نمونه به یکی از این مذاکرات که به صورت ناقص منتشر شده، اشاره کرد و گفت: سال ۱۳۶۰ مجلس مصوبه ای داشت با این مضمون: «عوارضی که شهرداری ها به عنوان نوسازی می گیرند، زمان خاصی برای پرداخت آن است. اگر کسی تا شش ماه عوارض خود را پرداخت کرد، مشمول جریمه و ۹ درصد اضافه نمی شود اگر بیش از شش ماه گذشت، شهرداری می تواند وصول کند». یکی از فقهای بزرگوار در این جلسه گفت: نمی توان کسی را به صرف عدم پرداخت تعقیب و برای افراد پرونده سازی کرد، مجددا این فقیه گفت: این روش که اینها انجام می دهند روش طاغوتی است. بار سوم این فقیه گفت: ما آمده ایم  نظام اسلامی را اجرا کنیم، مامور داریم، پست و قدرت داریم، می رویم عوارض را از مردم می گیریم. مرتبه چهارم همین فقیه گفت: از صدر اسلام تاکنون این مساله را گفته اند، حالا ما بیائیم اینها را درست کنیم. این، عین همان چیزی است که در اروپاست.

او افزود: حضرت آیت الله صانعی که ۴۳ سال بیشتر سن نداشت، در این جلسه گفت: «اگر کسی بدهی خود را نپرداخت و در پرداخت کردن مسامحه کرد، و حاکم او را گرفت. به محض اینکه حاکم او را گرفت. پول را داد و رفت، حاکم دیگر با او کاری ندارد؟ آن فقیه گفت: نه. آیت الله صانعی گفت: باز به فتوای مشهور برمی گردیم که اگر کسی واجبی را ترک کرد و حرامی را مرتکب شد، تعزیر می شود. این متن شرایع است که فللامام تعزیره. با این فتوای محقق در شرایع چه می کنید؟ آن فقیه گفت: این فرق دارد. آیت الله صانعی گفت: پس نفرمائید تعزیر ندارد، تعزیر دارد. اما اینکه می فرمائید، غربی است، غربی نیست. آن فقیه بزرگوار گفت: تعزیر از باب منع نسبت به آینده است. آیت الله صانعی گفت: آیا کسی که روزه ماه رمضان را خورد، تعزیر او از باب منع است؟ همه جا قانون و فلسفه مجازات همین است. جعلش برای منع است نه اینکه خودش برای منع است. آن فقیه گفت: هرکجا که بدانند به این نحو است، او را تعزیر می کنند. آیت الله صانعی گفت: در مورد ماه مبارک رمضان که دیگر این حرف ها نیست، می فرمائید غربی است؟ کجای این مساله غربی است؟ آن فقیه گفت: آن فتوا را برای من بیاورید. آیت الله صانعی: آوردم آقا. آن فقیه گفت: دوباره بیاورید… گفتید مشهور. آیت الله صانعی: شهرت این است. آن فقیه گفت: بیاورید تا ببینم مشهور چه گفته است. آیت الله صانعی: امروز هم برایتان آوردم. مشهور این است که همه نظر داده باشند. آن فقیه گفت: بیاورید تا ببینم این فتوا در کتاب شرایع آمده است». بحث آخر هم به جایی نمی رسد و ماده واحده مجلس را به عنوان خلاف شرع تلقی می کنند.

سروش محلاتی تاکید کرد: آیت الله صانعی خود را قربانی کرد، ایستاد. کم کم فضا تغییر پیدا کرد. امام (رض) به میدان آمدند و مساله تغییر پیدا کرد.

او با اشاره به مسئولیت آیت الله صانعی در دادستانی کل کشور در زمان رهبری امام خمینی گفت: یکی از مسائل مهم برای ایشان، مساله قاعده لاحرج بود. آیت الله صانعی در دادستانی، چندین استفتاء از امام خمینی دارند. یکی از استفتائات حق حضانت است: آیت الله صانعی سئوال کردند: «اگر عمل به حق الحضانه مستلزم عسر و حرج نسبت به دیگری است مانند اینکه فرزند بعد از دوسال از مادر گرفته و به پدر رد شود و همین باعث رنج و مشقت غیرقابل تحمل بر مادر باشد، آیا بازهم این حق ثابت است یا ساقط می شود؟ امام خمینی فرمودند: در صورت مشقت غیرقابل تحمل برای مادر، پدر نباید فرزند را از مادر جدا کند».

استاد حوزه علمیه قم اضافه کرد: فقه حضرت آیت الله صانعی از مبانی امام خمینی سیراب شده و تا آخر عمر هم بر این مطلب اصرار داشت و پیوسته می گفت و این برای بسیاری افراد، سخت و ثقیل بود.

او تاکید کرد: اگر قاعده لاحرج در عصر و شرایط ما مورد توجه قرار نگیرد، مشکلات و بن بستهایی در جامعه ایجاد خواهد کرد.

سروش محلاتی یادآور شد: آیت الله صانعی چون فکر امام خمینی و شاکله فکر ایشان را فهمیده بود و درک می کرد، همین مسیر را ادامه می داد و عبور می کرد.

او عنوان کرد: آیت الله حکیم مساله طهارت اهل کتاب را در عراق نوشت و برای آن هزینه داد. شهید مطهری هم مساله حجاب را نوشت و هزینه داد. اما در جمهوری اسلامی، امام خمینی و آیت الله صانعی ازجمله کسانی هستند که بابت فتوا و اظهارنظرعلمی هزینه دادند.

استاد حوزه علمیه گفت: امام خمینی در سه ـ چهارسال آخر عمر خود وقتی با علمای حوزه مواجه می شوند، می فرمودند که باب اجتهاد را باز بگذارید. ماجرایی که در سال های آخر امام اتفاق افتاد، اتفاق کمی نیست. عده ای از مدرسین قم به امام خمینی نامه نوشته و گلایه کردند. بعد متوجه شدند این نامه موجب ناراحتی امام شده است لذا نامه دیگری نوشتند و عذرخواهی کردند. امام خمینی در جواب فرمودند: «شما دوستان! اگر خیال کنید همه در مسائل اعتقادی باید آنچه را شما قبول دارید، قبول داشته باشند والا منحرف هستند بدانید، راه درستی نمی روید. بحمدلله یکی از مسائل حل شده در حوزه های علمیه که سابقه تاریخی بیش از هزارساله دارد، اختلاف آراء در زمینه های مختلف است».

او ادامه داد: امام خمینی مشکل آن روز و امروز ما را می دید و به خوبی درک می کرد. امام خمینی در ملاقاتی که اعضای جامعه مدرسین با ایشان داشتند، فرمودند: «مساله دیگر این است که ممکن است برداشت های اشخاص با ما مخالف باشد. ما باب اجتهاد را نمی توانیم ببندیم. همیشه اجتهاد بوده، هست و خواهد بود. حال آنکه مسائلی که امروز پیش آمده با مسائل سابق خیلی فرق می کند. برداشت ها از اسلام مختلف است. ما نباید سر برداشت ها دعوا کنیم».

سروش محلاتی گفت: بحث های علمی طلبگی در فضاهای خاص باید مطرح شود، ممکن است ۱۰ سال، ۲۰ سال و ۳۰ سال بعد با آراء جدید دیگری روبرو شویم. قرار نیست که فقاهت متوقف شود.

او خطاب به طلاب و فضلا گفت: امام را بشناسید و در شناخت امام تنها به رسانه های رسمی اکتفا نکنید، منابع را مطالعه کنید و مستقیم ببینید امام چه فرمودند. خوشبختانه این منابع در دسترس است.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: اگر حوزه و نظام بخواهد بماند، این مبانی است که می تواند آینده حوزه و نظام ما را تامین کند والا اگر فضا را بسته و ظرفیت های علمی را از دست دهیم، ضرر و آسیب آن به خود ما برخواهد گشت.